Niedobór żelaza – jak się objawia i kiedy suplementować żelazo?

2022-11-15

Po co jest nam potrzebne żelazo?
Jak się objawia niedobór żelaza?
Kiedy suplementować żelazo?

Po co jest nam potrzebne żelazo?

Według Światowej Organizacji Zdrowia zbyt niski poziom żelaza ma aż 15% ludzi na świecie – jest to najczęstszy z występujących powszechnie niedoborów żywnościowych. Dlaczego to alarmująca wiadomość? Ponieważ żelazo w ludzkim organizmie pełni kluczową rolę w transporcie tlenu – aż 70% żelaza w Twoim organizmie znajduje się w hemoglobinie, czyli białku budującym czerwone krwinki (erytrocyty). Hemoglobina wpływa na transport tlenu z płuc do komórek całego organizmu (oraz na przenoszenie dwutlenku węgla z tkanek do płuc). Mówiąc najprościej – gdy brakuje Ci żelaza, Twój organizm jest niedotleniony. I nie, by go dotlenić nie wystarczy wyjść na spacer do parku – bo gdy brakuje Ci żelaza, Twoja krew po prostu przenosi mało tlenu, niezbędnego do życia i pracy wszystkich organów wewnętrznych. Ale to jeszcze nie wszystko – żelazo pełni bowiem w organizmie wiele ważnych funkcji, m.in. uczestniczy w metabolizmie komórkowym, przez co wpływa na pracę serca, mięśni czy wydzielanie hormonów. Po co jeszcze jest nam potrzebne żelazo?

Dla zdrowia mózgu

Żelazo ma wpływ na prawidłowość procesów neurochemicznych i morfologię mózgu. Wpływa na poziom koncentracji i funkcje poznawcze, uczenie się i procesy zapamiętywania.

Dla zachowania dobrego nastroju

Pierwiastek ten reguluje nastrój i poziom lęku. Jak wynika z badań jego niedobory mogą wiązać się z wystąpieniem depresji (także u kobiet ciężarnych i depresji poporodowej).

Dla zdrowej skóry, włosów i paznokci

Szorstka skóra, zajady w kącikach ust, słabe, łamliwe paznokcie i włosy – to też skutki niedoboru żelaza. Braki tego pierwiastka są także jedną z przyczyn wypadania włosów, które bez niego gwałtownie przechodzą z fazy wzrostu (anagen) w fazę spoczynku (telogen), czyli wypadają. Więcej o przyczynach wypadania włosów przeczytasz w artykule na naszym blogu „Od czego wypadają włosy? Przyczyny, o których nie pomyślałaś!”.

Dla zdrowia serca i układu krążenia

Zbyt niski poziom żelaza jest groźny dla serca – a co za tym idzie, zdrowia i życia. Jak wynika z badań, niedobór żelaza jest powiązany z wyższym ryzykiem zaburzeń serca i choroby wieńcowej (o 24%) i zwiększonym ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych (o 26%).

Dla dobrej odporności

Żelazo ma wpływ na produkcję białych krwinek (limfocytów), które identyfikują i niszczą atakujące organizm bakterie i wirusy. Gdy masz go za mało, Twój organizm nie wytwarza dostatecznej ilości limfocytów, więc jest większe ryzyko, że złapiesz jakiegoś wirusa.

Jak się objawia niedobór żelaza?

U osób dorosłych

Objawem niedoboru żelaza jest anemia, która wiąże się z gorszą wydolnością organizmu i jego mniejszą wytrzymałością. W jej przebiegu rośnie męczliwość i zmniejsza się zdolność do podejmowania wysiłków (żelazo bowiem buduje także pracę mięśni i wpływa na ich wydajność). Skóra i błony śluzowe stają się blade, pojawiają się zawroty i bóle głowy, może wystąpić tachykardia (zaburzenie pracy serca nazywane też częstoskurczem), duszność.

U dzieci

Konsekwencje niedoborów żelaza na wczesnym etapie życia mogą być bardzo poważne. Należą do nich m.in. zmiany poznawcze, zaburzenia funkcji behawioralnych i opóźnienia w rozwoju. Co gorsza zmiany te utrzymują się nawet po wdrożeniu suplementacji żelazem. Dzieci i nastolatkowie z niedoborami żelaza cierpią także na zaburzenia koncentracji uwagi, mają niższe zdolności intelektualne i problemy z nauką. Mogą również mieć zaburzenia funkcji motorycznych. Notuje się u nich wyższy poziom lęku i częściej chorują na depresję.

Czy nadmiar żelaza w organizmie może szkodzić?

Tak – powoduje bowiem zbytni wzrost w organizmie reaktywnych form tlenu. To wywołuje zwiększony stres oksydacyjny, który uszkadza komórki. Warto wiedzieć, że poziom żelaza w mózgu rośnie wraz z wiekiem – naukowcy uważają, że powoduje to zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń poznawczych, wzrost poziomu lęku, zmiany w nastroju i odczuwaniu emocji. Zbyt duża ilość żelaza w mózgu zwiększa ryzyko zapadnięcia na jedną z chorób neurodegeneracyjnych (np. chorobę Alzheimera czy Parkinsona).

Kiedy suplementować żelazo?

Pierwszym wskazaniem do rozpoczęcia natychmiastowej suplementacji żelazem jest oczywiście wynikająca z jego niedoboru anemia. Powinna zostać zdiagnozowana na podstawie badań krwi przez lekarza, który przepisze odpowiednie suplementy zawierające wysoką dawkę żelaza. Kto jeszcze – poza pacjentami z anemią – powinien suplementować żelazo?

Weganie i wegetarianie – zwłaszcza, jeśli ich dieta nie jest zbilansowana. Wynika to z faktu, że żelazo hemowe, które jest łatwe do przyswojenia dla ludzkiego organizmu, znajduje się wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Żelazo niehemowe obecne w pokarmach roślinnych ma niższą biodostępność i jest gorzej przyswajane.
Kobiety mające bardzo obfite krwawienia menstruacyjne, wiążące się z dużą utratą krwi (a także osoby narażone na znaczną utratę krwi z innych powodów).
Dzieci (zwłaszcza dziewczynki w okresie dojrzewania).
Osoby stosujące leki mogące upośledzać wchłanianie żelaza, np. zażywane przy leczeniu zgagi i refluksu inhibitory pompy protonowej (IPP).
Kobiety w ciąży i po urodzeniu dziecka, karmiące piersią.
Sportowcy i osoby uprawiające intensywny wysiłek fizyczny.

Jak szybko uzupełnić niedobór żelaza?

Niestety, przywrócenie prawidłowego poziomu żelaza w anemii wymaga czasu. Jeżeli masz prawidłowe wchłanianie żelaza, wyniki krwi powinny poprawić się nieznacznie po tygodniu. Warto jednak pamiętać, że cykl rozwojowy krwinek trwa ok. 90 dni – a więc trwała poprawa wyników krwi będzie widoczna dopiero po 3 miesiącach suplementacji. Dopiero wtedy można mówić o odbudowie zapasów żelaza w organizmie.

Co zrobić, by zwiększyć wchłanianie żelaza?

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że niewskazane jest zażywanie zawierających żelazo preparatów jednocześnie z niektórymi substancjami i pokarmami, mogącymi zmniejszać jego wchłanianie. Nie zażywaj preparatów z żelazem jednocześnie z:

pokarmami bogatymi w błonnik pokarmowy;
kawą i herbatą;
jajkami;
nabiałem;
roślinami strączkowymi;
produktami bogatotłuszczowymi;
preparatami wapnia, magnezu, cynku, manganu;
produktami zawierającymi fosforany (np. napojami typu cola).

By zwiększyć biodostępność preparatów z żelazem najlepiej zażywać je na czczo lub co najmniej 30-60 minut przed posiłkiem. Jeśli jednak masz wrażliwy żołądek, zażywanie żelaza na czczo może powodować nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, biegunki, wymioty). Wtedy lepiej przyjmować je po posiłku, a do tego wybierać preparaty o przedłużonym uwalnianiu żelaza. W Nabea znajdziesz szeroki wybór preparatów z żelazem w wielu formach, np. kapsułek, żelaza w płynie, lub doustnego sprayu. Znajdziesz u nas także suplementy żelaza w kroplach dla dzieci. Zapraszamy na zakupy!